Metody pomocy dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym

Niemożliwe jest udzielenie skutecznej pomocy dzieciom z rodzin alkoholowych bez udzielenia pomocy pijącym rodzicom i dorosłym opiekunom. Jeżeli ani osoba uzależniona, ani jej partner nie podejmą terapii, nawet doraźna pomoc ich dzieciom będzie bardzo utrudniona i zagrożona wysokim ryzykiem niepowodzenia. Skuteczna pomoc będzie możliwa tylko wtedy, gdy znajdzie się osoba wspierająca dziecko. Jej rolą jest pozyskanie zaufania dziecka, pomoc w konkretnych sytuacjach, a w finale do skierowanie na terapię. 

Osobą wspierającą może być nauczyciel, ciocia, wujek, przyjaciel rodziny – każda osoba dorosła, która chce poświęcić swój czas i uwagę dziecku.  

Jak pomóc dziecku w przetrwaniu? 

Osoba wspierająca powinna mieć świadomość, że podejmuje się bardzo delikatnego zadania, które wymaga taktu, umiejętności słuchania i autentycznego zaangażowania. Specjalista z prywatnego ośrodka terapii uzależnień “Moje Życie” dodaje, że niezbędna jest też fachowa wiedza: – Chcąc pomóc, musimy być gotowi na długotrwały proces pozyskiwania zaufania dziecka. Najważniejsza jest umiejętność słuchania i zapewnienie dziecku całkowitej dyskrecji. Jednak powinniśmy też dysponować fachową wiedzą na temat uzależnienia od alkoholu i jego konsekwencji dla osoby pijącej oraz jej bliskich. Będziemy jej potrzebowali, aby uzmysłowić dziecku, czym jest uzależnienie rodziców, jak wyglądają relacje z pijącym dorosłym. Należy zachować daleko idącą ostrożność. W razie jakichkolwiek wątpliwości trzeba odwołać się do pomocy specjalistów, np. z ośrodka prowadzącego terapię choroby alkoholowej.

Osoba wspierająca nie może w żadnym razie wywierać nacisku na dziecko: relacja polega na słuchaniu i proponowaniu możliwych rozwiązań. Niezwykle ważne jest też udzielanie pomocy w codziennym przetrwaniu, której dzieci z rodzin alkoholowych bardzo potrzebują. Chodzi o to, aby poradzić dziecku, co ma zrobić, gdy zostaje samo w domu na noc? Jak powinno zareagować, gdy po powrocie ze szkoły znajduje nieprzytomnego, niedającego znaku życia rodzica? Jak zachować się, gdy w rodzinie dochodzi do aktów agresji? Skuteczne są już bardzo proste rozwiązania, takie jak pozostawienie telefonu do zaufanej osoby, zalezienie miejsca (u dziadków, krewnych, u sąsiada), w którym dziecko będzie mogło znaleźć opiekę, spokój potrzebny do odrobienia lekcji – gdzie zostanie nakarmione, a w razie potrzeby znajdzie miejsce do spania. 

Jest to niezwykle trudne zadanie. Najważniejszą sprawą jest to, aby niosąc pomoc, nie wchodzić pomiędzy dziecko a rodziców, nie doprowadzić do świadomego lub mimowolnego osłabiania więzi rodzinnych. Problemem jest też często rozpoznanie i właściwe zinterpretowanie zachowania dziecka. Stereotyp “trudnego” dziecka z rodziny alkoholowej bywa fałszywy. 

Dzieci z rodzin alkoholowych maskują cierpienie 

Dzieci osób uzależnionych od alkoholu często osiągają doskonale wyniki w nauce, odnoszą sukcesy w sporcie, są pewne siebie i przebojowe, zaradne, opiekuńcze i nad wiek dojrzałe. Taki może być efekt osamotnienia i zdania na własne siły, których doświadczają wszyscy członkowie rodziny osoby pijącej. Dziecko stara się w ten sposób ukryć problem toczący jego rodzinę, pokazać światu, że nie dzieje się nic złego. 

Opisane zachowanie to jedna ze strategii przetrwania dzieci w rodzinie alkoholowej, którą określa się mianem bohater rodziny. Inne role, pozwalające przetrwać i poradzić sobie z rozładowaniem emocji i ustawicznym stresem, to kozioł ofiarny, maskotka (błazen) i dziecko niewidzialne. W zderzeniu z sytuacją, która przerasta je psychicznie, dzieci mogą brać na siebie całą odpowiedzialność, starać się rozładować napięcie uśmiechem lub zachowywać tak, aby otoczenie zapomniało o ich istnieniu. Wymienione strategie są dobrze znane i szczegółowo opisane. Wszystkie są sposobem maskowania wielkiego cierpienia będącego udziałem dzieci, których rodzice nadużywają alkoholu. 

Konieczna jest terapia choroby alkoholowej 

Zapewnienie dzieciom wsparcia i pomoc w codziennych zmaganiach z trudami życia w rodzinie alkoholowej nie rozwiązuje problemu. Pierwszym krokiem w stronę autentycznej zmiany będzie podjęcie przez pijącego rodzica leczenia choroby alkoholowej. Jeżeli nie jest to możliwe, po profesjonalną pomoc terapeutyczną powinien zwrócić się partner osoby uzależnionej, który często jest osobą współuzależnioną.  

Motywowanie rodziców do podjęcia terapii jest niezwykle ważne, bo tylko wtedy, gdy rozwiążą własne problemy, będą mogli wspomóc dziecko. Podjęcie terapii przez dorosłych usunie lub przynajmniej zredukuje poziom stresu i napięcia emocjonalnego, które są podstawowym zagrożeniem dla psychiki dziecka.