Gwintowniki a narzynki – czym się różnią?

Zerwany gwint może stać się poważnym problemem, gdy nie dysponujemy odpowiednimi narzędziami. Warto zatem zaopatrzyć się w dobrej klasy gwintowniki i narzynki. Wyjaśniamy, czym różnią się te dwa narzędzia.

Gwintowniki i narzynki to niewielkim rozmiarem narzędzia, ale za to niezwykle przydatne i niezastąpione, szczególnie w sytuacjach awaryjnych. Ileż to razy zdarzyło się, że zerwał się gwint? W takiej sytuacji praca zostaje zastopowana i trudno wymyślić skuteczne rozwiązanie, które pozwoliłoby szybko uporać się z problemem. Z pomocą przychodzą wtedy gwintowniki i narzynki. Oczywiście tego rodzaju narzędzia są przydatne nie tylko w sytuacjach awaryjnych. Czasami zachodzi po prostu potrzeba wykonania odpowiedniej jakości gwintu na wybranej powierzchni. Wówczas również sięgamy po gwintowniki i narzynki. Należy zatem mieć zawsze pod ręką w warsztacie takie narzędzia. Nigdy nie wiadomo, kiedy mogą nam się przydać. W jaki sposób jednak odróżnić narzynkę od gwintownika? Kiedy użyć pierwszego, a kiedy drugiego?  

Gwintowniki ręczne

Zacznijmy od gwintowników. Zaliczamy je do narzędzi skrawających, a służą one do nacinania gwintów wewnętrznych. Doskonale sprawdza się na przykład przy nakrętkach czy robieniu gwintów w ścianie. Gwintownik przypomina śrubę. Różni się jednak od niej zasadniczym elementem: nie ma gwintu, tylko ostrze służące do skrawania.

Należy zauważyć, że nie ma jednego rodzaju gwintownika. W rzeczywistości można podzielić je na dwie kategorię. Pierwsza to gwintowniki ręczne, które wcale nie są skomplikowanym narzędziem. Takie gwintowniki sprawdzą się przy sporadycznym użytkowaniu, gdy zachodzi konieczność użycia ich raz na jakiś czas. W ich przypadku problemem może być to, że wymagają użycia także dodatkowych narzędzi. Do wstępnej obróbki otworu używa się zdzieraka (8P), który ma mały stopień nachylenia i jest skuteczny przy początkowym wierceniu. Po nim konieczne jest użycie pośredniego gwintownika (4P), który pozwala na precyzyjną obróbkę gwintu. Na koniec trzeba jeszcze użyć wykańczaka (4P), którego zadaniem jest wykończenie powstałego gwintu.

Gwintowniki maszynowe

Jeśli wykonuje się całą serię prac związanych z gwintowaniem, użycie gwintowników ręcznych staje się niewydajne i uciążliwe. Wtedy należy sięgnąć po gwintowniki maszynowe, które wykonują całą pracę w jednym podejściu. Trzeba jednak dobrać odpowiedni typ takich gwintowników. Modele z chwytem przelotowym (część robocza grubsza od części chwytowej) wykorzystuje się do tworzenia gwintów przelotowych, aczkolwiek przy odrobinie precyzji możliwe jest również tworzenie nieprzelotowych gwintów. Lepiej jednak do tego wykorzystać gwintowniki z chwytem nieprzelotowym (część robocza cieńsza od części chwytowej). Takie gwintowniki są wzmocnione i idealnie nadają się właśnie do gwintów ślepych.

Należy również wiedzieć, że gwintowniki maszynowe mają także różne kształty rowków wiórowych i zastosowania. Na przykład gwintowniki skrętne-śrubowe z długimi lub średnimi rowkami wiórowymi wykorzystuje się do gwintów nieprzelotowych. Podobnie – gwintowniki o prostym kształcie rowków. Natomiast gwintowniki ze skośną powierzchnią natarcia sprawdzają się najlepiej przy gwintach przelotowych.

Narzynki

Czas przejść teraz do narzynek. W przeciwieństwie do gwintowników narzynki używa się do nacinania gwintów zewnętrznych. Przeważnie robi się to na przedmiotach o kształcie walca. Narzynkę można porównać do nakrętki. Różnica między nimi jest jednak taka, że narzynka nie ma gwintu, ale ostrza, którymi dopiero nacinany jest gwint.

Narzynki są narzędziami, które również dzielą się na różne typy. Pierwsze rozróżnienie zależy od tego, czy gwint nacina się za jednym razem, czy etapami. Wtedy rozróżniamy narzynki jednolite i dzielone. Do tego narzynki mogą mieć zróżnicowaną konstrukcję. Możemy zatem używać modeli okrągłych (najczęściej spotykane), sześcioboczne i kwadratowe (nakręcane płaskim kluczem i stosowane przy pracach montażowych), tulejowe (przy pracy maszynowej) i gwintownice (można nimi nacinać rury o bardzo dużym przekroju). 

Zasady gwintowania

Skoro wiemy już, czym różnią się gwintowniki od narzynek, warto wyjaśnić, w jaki sposób należy poprawnie wykonywać gwinty.

W przypadku gwintowania wewnętrznego należy najpierw wywiercić otwór, w którym wykonywane będą nacięcia. Przy gwintowaniu zewnętrznym wykorzysta się natomiast narzynki. Wróćmy do pierwszego wariantu, czyli gwintu wewnętrznego. Przed nawierceniem otworu stosujemy olej do gwintowania. Gdy użyjemy gwintowników ręcznych, trzeba je wykorzystać w kolejności wcześniej opisanej (zdzierak, pośredni gwintownik, wykańczak). Gwintownik umieszczamy w otworze i obracamy zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W przypadku gwintownika maszynowego można użyć wiertarki z gwintownikiem (najwolniejsze obroty). Wprowadzamy go do wywierconego otworu. Przy gwintowaniu zewnętrznym należy najpierw dobrać średnice narzynki i umieścić ją w specjalnym uchwycie, a potem obracać go w prawo. 

Gwintowniki i narzynki to bardzo przydatne i praktyczne narzędzia, które bywają niezastąpione zarówno przy amatorskich pracach, jak i w profesjonalnym warsztacie. Warto mieć zatem takie narzędzia zawsze pod ręką.