Co zrobić ze zużytym sprzętem elektronicznym i elektrycznym? 

Telewizor, odtwarzacz MP3, komputer stacjonarny, laptop, mikser kuchenny czy pralka są urządzeniami, które można dziś znaleźć w każdym domu. Dopóki pracują, dostarczają rozrywki, pomagają w nauce i pracy albo przyspieszają wykonywanie wielu domowych czynności. Kiedy jednak ulegną awarii, a naprawa jest nieopłacalna, trzeba się ich pozbyć. Co zrobić ze sprzętem, którego nie można wyrzucić do kosza na śmieci?  

Odpady elektroniczne a środowisko

Kilkadziesiąt lat temu uszkodzone radio czy telewizor były wystawiane do osiedlowego śmietnika i wywożone na wysypisko. Dlatego obecni 60-cio czy 70-ciolatkowie nie zastanawiali się, jak pozbyć się takiego sprzętu i jaki ma on wpływ na środowisko naturalne. Od wielu lat już sukcesywnie zmienia się polityka państw w odniesieniu do produktów i odpadów, które zaśmiecają planetę. Obok problemów toksycznego smogu i rzek przekształcanych w ścieki ważne miejsce w dyskusji zajmuje też walka z degradacją przyrody, jaką powoduje zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Na czym polega jego szkodliwość? Poza faktem, że elementy wykonane z tworzyw sztucznych czy metali mogą się rozkładać przez tysiące lat i nie ulegają biodegradacji, wiele z nich zawiera substancje toksyczne dla ludzi i zwierząt. Chociaż przepisy o ochronie środowiska ograniczają wykorzystanie takich substancji w produktach, wciąż jeszcze można znaleźć w domach czy firmach urządzenia wytworzone dwadzieścia, a nawet więcej lat temu. Nie trzeba nikomu przypominać o szkodliwości freonu czy azbestu, których nie stosuje się już w nowoczesnych urządzeniach. Z produkcji wycofano również kadm, ołów i kilka innych toksycznych pierwiastków. Nie oznacza to jednak, że nie korzysta się już z rtęciowych monitorów czy akumulatorów i baterii opartych na kadmie. W wielu konstrukcjach można też trafić na ołowiane luty. Równie groźne dla otoczenia są elektrolity, związki bromu, niklu, rtęci czy inne substancje chemiczne. Pomimo znacznego ograniczania ich wykorzystania w produkcji, niektóre technologie ich wymagają, a zastąpienie innymi substancjami jest niemożliwe lub zbyt kosztowne.

Elektrośmieci w świetle prawa

W związku z polityką dążenia do efektywniejszego zagospodarowania odpadów, jaką częściowo narzuciło Polsce wejście do Unii Europejskiej, w 2005 roku została ogłoszona ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Rozdział 5, art. 34 tej ustawy mówi, że „ Zakazuje się umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami.” Art. 36 uzupełnia, że „Posiadacz zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych jest obowiązany do przekazania go zbierającemu zużyty sprzęt lub podmiotowi uprawnionemu do zbierania zużytego sprzętu…” W dalszej części przepisów jest wskazane obowiązkowe przekazywanie zebranych odpadów do firm specjalizujących się w ich recyklingu. Jest on realizowany za pomocą specjalistycznych maszyn, których dostarcza np. firma Azotas z Sieradza. Do elektrośmieci są zaliczane:

• telefony i smartfony,
• sprzęt RTV i AGD,
• komputery, laptopy i urządzenia peryferyjne,
• sprzęt audio,
• świetlówki i żarówki,
• narzędzia elektryczne,
• urządzenia i maszyny zasilane prądem.

Jak postępować z elektrośmieciami?

Zgodnie z zapisem wyżej wymieniowej ustawy do odbioru i recyklingu elektrośmieci są wyspecjalizowane firmy, które spełniają określone warunki i otrzymały odpowiednie zezwolenie. Dokument określa zarówno warunki zbierania zużytego sprzętu, jak i jego składowania czy przetwarzania. To ostatnie odbywa się w specjalnie przygotowanych zakładach, które stosują bezpieczne metody odzyskiwania cennych związków i utylizacji czy neutralizacji substancji toksycznych. Użytkownik pralki czy lodówki po jej zużyciu jest zobowiązany do odszukania w swojej okolicy firmy, która zajmuje się profesjonalnym zbieraniem elektrośmieci. Większość tego typu zakładów oferuje klientom odbiór z domu własnym transportem. Mniejsze przedmioty można samodzielnie odwieźć do punktu skupu. Zgodnie z zapisem ustawy starą lodówkę czy pralkę można też oddać w sklepie przy zakupie nowego sprzętu. Obowiązek takiej wymiany nakłada na dystrybutora prawo.